Mắt Biếc kể về cuộc đời của nhân vật chính tên Ngạn. Ngạn sinh ra và lớn lên ở một ngôi làng tên là Đo Đo. Lớn lên cùng với Ngạn là cô bạn hàng xóm có đôi mắt tuyệt đẹp tên là Hà Lan. Tuổi thơ của Ngạn và Hà Lan gắn bó với bao nhiêu kỉ niệm cùng đồi sim, đánh trống trường… Tình bạn trẻ thơ dần dần biến thành tình yêu thầm lặng của Ngạn dành cho Hà Lan. Đến khi lớn hơn một chút, cả hai phải rời làng ra thành phố để tiếp tục học. Khi tấm lòng của Ngạn luôn hướng về Hà Lan và về làng, thì Hà Lan không cưỡng lại được cám dỗ của cuộc sống xa hoa nơi đô thị và ngã vào vòng tay của Dũng.
Việc Hà Lan ngã vào vòng tay Dũng – một thanh niên nhà giàu, sành điệu, giỏi võ nhưng rất thiếu đứng đắn – đã làm cho Ngạn đau khổ rất nhiều, nhưng điều Ngạn cần là hạnh phúc của Hà Lan. Mỗi khi Dũng làm Hà Lan tổn thương, cô lại tìm Ngạn để nói lên bầu tâm sự, điều đó lại càng làm cho Ngạn buồn thêm. Có lần Ngạn đã đánh nhau với Dũng vì Hà Lan và kết quả tất nhiên là Ngạn thua nhưng nó đã làm cho Ngạn bớt đi tính anh hùng, sẵn sàn đánh nhau mỗi khi Hà Lan bị bắt nạt. Và cũng từ đó những cảm xúc mỗi khi Hà Lan tìm đến Ngạn để giải bày niềm tâm sự giảm đi. Hà Lan mang thai, nhưng bị Dũng ruồng bỏ. Cô đành gửi con về cho bà ngoại chăm sóc và đặt tên là Trà Long. Tuy hiểu rõ tình yêu của Ngạn dành cho mình, Hà Lan vẫn không đáp lại vì cô hiểu rõ mình muốn sống theo một lối sống hoàn toàn khác với Ngạn.
Bằng tình yêu của mình dành cho Hà Lan, Ngạn hết lòng yêu thương và chăm sóc cho Trà Long. Trà Long lớn lên trở thành cô giáo trường làng, và vô cùng yêu quí Ngạn. Trong khi ai cũng nghĩ rằng Trà Long sẽ là sự nối tiếp những gì mà Hà Lan đã bỏ dở trong đời Ngạn, thì Ngạn quyết định ra đi vì anh nghĩ rằng anh nhận ra rằng Trà Long chỉ là cái bóng của Hà Lan mà thôi.
Một tác phẩm được nhiều người bình chọn là hay nhất của nhà văn này. Một tác phẩm đang được dịch và giới thiệu tại Nhật Bản (theo thông tin từ các báo)… Bởi sự trong sáng của một tình cảm, bởi cái kết thúc rất, rất buồn khi suốt câu chuyện vẫn là những điều vui, buồn lẫn lộn (cái kết thúc không như mong đợi của mọi người). Cũng bởi, mắt biếc… năm xưa nay đâu (theo lời một bài hát).
Mắt biếc là một tác phẩm được nhiều người bình chọn là hay nhất của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Tác phẩm này cũng đã được dịch giả Kato Sakae dịch sang tiếng Nhật để giới thiệu với độc giả Nhật Bản.
“Tôi gửi tình yêu cho mùa hè, nhưng mùa hè không giữ nổi. Mùa hè chỉ biết ra hoa, phượng đỏ sân trường và tiếng ve nỉ non trong lá. Mùa hè ngây ngô, giống như tôi vậy. Nó chẳng làm được những điều tôi ký thác. Nó để Hà Lan đốt tôi, đốt rụi. Trái tim tôi cháy thành tro, rơi vãi trên đường về.”
… Bởi sự trong sáng của một tình cảm, bởi cái kết thúc buồn, rất buồn khi xuyên suốt câu chuyện vẫn là những điều vui, buồn lẫn lộn…