Được xây dựng trên nền lịch sử là cuộc nổi dậy của người Sudan dưới sự lãnh đạo của Mahdi chống lại Ai Cập và Anh quốc nổ ra vào năm 1881, Trên sa mạc và trong rừng thẳm là tác phẩm kể về cuộc phiêu lưu trên vùng đất Đông Phi của cậu bé người Ba Lan 14 tuổi Stas Tarkowski và cô bé người Anh 8 tuổi Nel Rawlinson trong hành trình trốn chạy khỏi tay bọn bắt cóc của lực lượng nổi dậy Mahdi ở Sudan. Trải qua bao hiểm nguy, đối mặt với nhiều gian nan thử thách, nhờ sự dũng cảm và thông minh của Stas, cuối cùng hai em cũng đoàn tụ được với gia đình.
Là tác phẩm duy nhất viết cho thiếu nhi của nhà văn Ba Lan nổi tiếng Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – người đoạt Nobel văn học năm 1905, ngay từ khi ra đời, Trên sa mạc và trong rừng thẳm đã được hoan nghênh nhiệt liệt, được tái bản liên tiếp và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Và trong suốt một thế kỷ qua, tác phẩm luôn được xem là một trong những cuốn truyện hay nhất dành cho thiếu nhi. Tác phẩm gợi lên cho con người khát vọng sống đẹp, khát vọng đi tới những miền xa, thực hiện những kỳ tích phi thường, vượt mọi hiểm nguy, chiến thắng mọi bất công tàn ác.